Մեկնաբանություններ

Ադրբեջանի «հերոսները»

«Հարևաններն» ուրախացրին մեզ առավոտ կանուխ։ Պարզվում է՝ «մեծ» Ադրբեջանը կողմ է տիեզերական տարածքի խաղաղ յուրացմանը, ադրբեջանցիները չեն պատրաստվում մասնակցել աստղային պատերազմներին։ Այս մասին «Նովոստի-Ադրբեջան»-ին ասել է Ադրբեջանի տեխհամալսարանի դասախոս Նաիլեմ Մեհթիևը։ Իհարկե, փորձագետը փոքր-ինչ վշտացած է այս հանգամանքից, բայցևայնպես, կոչ է արել չվհատվել, այլ աշխատել, որպեսզի իրենք ոչ միայն արձակեն, այլև ստեղծեն իրենց արբանյակները։ Ահա տիեզերքի նվաճման այսպիսի հավակնոտ ծրագրեր են մշակում աստղերի հողի վրա «տարված» մեր «հարևանները»։ Բայց խոսքը ոչ թե այդ, այլ այն մասին է, որ այսքան քաղաքակիրթ երկնագույն ֆոնին այդ երկրում տեղի են ունենում ամենևին էլ ոչ քաղաքակիրթ իրադարձություններ։

Մինչ գործի բուն էությանն անցնելը, սակայն, հարցնենք. ի՞նչ հատկանիշներ պետք է ունենա մարդը, որպեսզի նրան կարողանաս հերոս անվանել։ Կարծում եմ, որ շատերի պատասխանները կհամընկնեն, քանի որ հերոսի ամենագլխավոր հատկանիշը բարությունն է և սերը մարդկանց հանդեպ։ Եվ մեկ էլ սրտացավությունը, անձնազոհությունը, աշխարհն այնպես տեսնելու կարողությունը, ինչպիսին այն պետք է լինի և հավատալը, որ ավելի լավ է լինելու...

Եվ ուրեմն, ապագա տիեզերագնացներով բնակեցված տարածքում հերոսները միանգամայն այլ կարգի են։ Դրանք կացինով մարդասպաններ են, մեռելապիղծ-շիզոֆրենիկներ, որոնց միավորում է, թերևս, մի բան՝ մարդուն գլխատելու անսանձ մոլուցքը։Նշենք, որ ադրբեջանցի մարդասպան-հերոսների ցուցակը գլխավորում են Ռամիլ Սաֆարովն ու Իբադ Հուսեյնովը։

Այսօր խոսելու ենք Իբադ Հուսեյնովի՝ ողջ թյուրք ժողովրդի «հերոսի» (Հուսեյնովին այդպես է անվանում նրա «սխրագործությունները» գնահատողներից մեկը՝ Թուրքիայի վարչապետ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը) մասին, որից պետք է օրինակ վերցնի ոչ միայն ադրբեջանական երիտասարդությունը, այլև ողջ մարդկությունը։ Նրան հիշեցինք այն պատճառով, որ օրերս Բաքվում տեղի ունեցավ İbadlar diyarı հայրենասիրական տեսահոլովակի շնորհանդեսը՝ նվիրված ղարաբաղյան պատերազմի «հերոս» Իբադ Հուսեյնովին։ Միևնույն ժամանակ, «երգ էին ասում» Ադրբեջանի ժողովրդական արտիստուհի Ֆլորա Քերիմովան, վաստակավոր արտիստուհիներ Գյուլյազ Մամեդովան, Գյուլյանագ Մամեդովան, Լալա Մամեդովան և «Եվրատեսիլ-2012»-ի աստղերը (https://www.1news.az/bomond/bomaz/20130301014330702.html)։

Ինչո՞վ է փառաբանվել մանկահասակ անառակների մասին երազող «հերոս» Իբադ Հուսեյնովը (https://vs.ananun.am/?p=7993)։ Նրանով, որ առասպել է հորինել, թե 1993թ. հունիսին Մուղանլի գյուղում սպանել է լեգենդար հերոս Մոնթե Մելքոնյանին (Ավոյին)։ Ընդ որում՝ ոչ թե պարզապես սպանել, այլ գլխատել է նրան։ Ի դեպ, կտրված գլխի լուսանկարը Իբադն ու նրա ընկերները երկար ժամանակ ցուցադրել են որպես իրենց «սխրանքի» անվիճելի ապացույց (https://vk.com/wall-22715081_88)։ Իսկ «սխրանքը»՝ Մոնթեի սպանությունը, իբր, տեղի է ունեցել հետևյալ կերպ. «Մենք (Իբադ Հուսեյնովը- հեղ.) Ավոյի հետ դեմառդեմ բախվեցինք գյուղի դպրոցի բակում, որտեղ ես ժամանակին սովորել էի։ Մենք լուռ նայեցինք մեկս մյուսին՝ զենքերը պատրաստ պահած։ Ես կամաց ասացի. «Գցիր զենքդ»։ Ես ուզում էի նրան կենդանի բռնել։ Ավոն սկսեց աղերսել ինձ, որ չկրակեմ իր վրա։ Բայց ես տեսնում եմ, թե ինչպես է նա ձեռքը տանում ավտոմատի ձգանին։ Ես կրակեցի նրա վրա, և Ավոն, վայր գցելով ավտոմատը, ընկավ գետնին, բայց կրկին թափ առավ, որ վեր բարձրանա ու կրակի ինձ։ Ես մի անգամ էլ կրակեցի, Ավոն ընկավ ու ծնկաչոք թուրքերենով փորձում էր խնդրել ինձ, որ չսպանեմ։ Հենց այդ պահին ես Ավոյի աչքերում հիասթափություն և ափսոսանք տեսա, որ նա մահը դիմավորում է իրեն օտար հողում, որի վրա անպատիժ հեղում էր անմեղ մարդկանց արյունը։ Բայց ես Ավոյին գետին տապալեցի ու գլուխը կտրեցի, որպեսզի հետո հայերն ընդմիշտ հիշեն, որ Մելքոնյանը մահացել է ադրբեջանցի զինվորի ձեռքով»։

Ավելացնենք, որ  Իբադին Մոնթեին գլխատելիս օգնել է ոմն Ֆիրքեթ. «Արյունը շատրվանի նման հորդում էր և, ի զարմանս Իբադի, անգլուխ զինյալը շարունակում էր դիմադրել։ Միայն այն բանից հետո, երբ Իբադը կտրեց նաև նրա ձեռքը, նա վերջապես դադարեց շարժվել»։

Ստացվում է մոտավորապես հետևյալը. գլխատվածը շարունակում էր շարժվել, իսկ Իբադը նրա աչքերում հիասթափություն և ափսոսանք է տեսել...

Կարծում եմ, որ Իբադի «խոստովանությունից» հետո պետք է առաջանար նրա հոգեկան մեղսունակության հարցը։ Բայց, ինչպես տեսնում ենք, Իբադի ցեղակիցները՝ ապագա տիեզերագնացները, շարունակում են մեծարել նրան։ Իհարկե՝ ոչ բոլորը...

Սկսենք նրանից, որ «հերոս» Իբադին մերկացրել են ադրբեջանցի սպաները, որոնք ներկայացրել են իրադարձությունների իսկական ժամանակագրությունը, որը լիովին համապատասխանում է պաշտոնական վարկածին, ըստ որի՝ Մոնթե Մելքոնյանի մահվան պատճառ է դարձել БМП-ի կրակոցից առաջացած պատահական բեկորը Մարզիլու գյուղի ճակատամարտի ժամանակ (Ահաբեկչի գլուխը դարձել է վեճի առարկա, https://www.zerkalo.az/2012/golova-terrorista-stala-predmetom-spora/)։ «Դա տեղի է ունեցել Մարզիլու գյուղի մարտերի ժամանակ, 1993թ. հունիսին։ БМП կրակոցով խփվեց ՈւԱԶ ավտոմեքենան։ Խփված ՈւԱԶ-ից դուրս թռան երկու հոգի և վազեցին հայերի կողմը։ Մեքենայի մեջ մի դիակ մնաց։ Ավելի ուշ, հայ զինվորականների խոսակցությունները լսելով, մենք իմացանք, որ դա Մոնթե Մելքոնյանի դին էր»,- ասել է ԱՀ պաշտպանության նախարարության հատուկ նշանակության հետախուզական վաշտի նախկին հրամանատար Թոֆիկ Ջաֆարովը։ Վերջինը հավաստիացնում է, որ թույլ չի տա կեղծել ղարաբաղյան պատերազմի փաստերը, և դա նշանակում է ընդունել վետերանների վաստակը, որոնց հերոսությունը յուրացվում է ուրիշների կողմից։ Ի դեպ, նախկին հրամանատարի լեզվի կապանքներն արձակել էր այն հանգամանքը, որ Իբադ Հուսեյնովն անցել էր թույլատրելի բոլոր սահմաններն ու սկսել էր «միավորներ հավաքել» իր «սխրանքի» հերոսացումից։

Հետաքրքիր է, սակայն, որ վայ-հերոսի մերկացումները ոչ միայն անտեսվել են ապագա տիեզերագնացների երկրում, այլև հիմա էլ երգեր են հյուսվում նրանց մասին։ Ըստ էության, Ադրբեջանին հերոսներ են պետք, և քանի որ դրանք չկան, ստիպված են հորինել...  

էլեկտրոնային օրաթերթ «Ազգային գաղափար»